اخلاق در پژوهش های علوم زیستی- قسمت اول: کلیات
نویسنده: ک. ثامری، دانشجوی بیولوژی دریا
اخلاق در پژوهش، همانند اخلاق در پزشکی دارای اصول و قواعدی است، که بایستی هر پژوهشگر یا محققی آن را رعایت کند. به طور مثال اخلاق در پزشکی بیانگر نحوه برخورد با بیمار و هر گونه رفتاری است که مربوط به بیماران است. در یک پژوهش علمی نیز که با بیماران سروکار دارد، محقق بایستی الزامات مربوط به اخلاق در پژوهش را فراهم کند و کلیه اقداماتی که برای تامین این الزامات انجام داده است را در گزارش یا مقاله حاصل از کار خود به طور شفاف بیان نماید.
اخلاق از نظر لغوی جمع خلق است و خلق، مجموعه تمامی ویژگی ها و سرشت هایی است که با وجدان و بصیرت شناخته شده درک و استنباط می شود (1). اهمیت اخلاق در دین اسلام تا حدی است که پیامبر اسلام دلیل برانگیخته شدن خود را به حد اعلاء رساندن مکارم اخلاقی بیان کرده‌اند: «انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق» (1). بسیاری از پژوهش های علمی و کاربردی و غیره ابعاد اخلاقی دارند. هر محقق و افراد مسئول در امور پژوهشی بایستی الزامات اخلاقی این امور پژوهشی را رعایت کنند (2).
اخلاق در پژوهش‌های دانشگاهی یا آکادمیک با یک کد یا تاییدیه اخلاقی همراه می شود، یعنی اگر یک پژوهش دارای ملاحظات اخلاقی باشد، پژوهشگر ملزم به دریافت تاییدیه اخلاقی از کمیته اخلاق در پژوهش موسسه خود هست. اخلاق در پژوهش استثنایی ندارد، هر رشته و شاخه علمی که به طور مستقیم بر روی انسان یا موجودات زنده تحقیق می کند از جمله زیست شناسی دریا، یا به نحوی بر زندگی و حیات انسان و جانداران اثر می‌گذارد مشمول ملاحظات اخلاقی است. برای رعایت مسائل اخلاقی در پژوهش، بایستی روش درستی را بکار بگیریم. زمانی که ما در پژوهش اصول و قوانین اخلاقی را رعایت کرده باشیم و با استفاده از پروتکل ها و روش مناسب موجود زنده را مطالعه کرده باشیم؛ به پژوهش ما در نهایت کد اخلاقی تعلق می گیرد.
تحقیق و پژوهش درست و پایه‌ای، پژوهشی است که تمامی اصول آن رعایت شده باشد. این کار موجب بالابردن همه جانبه جایگاه علمی جامعه می شود و پژوهشگران بایستی در انجام فعالیت های پژوهشی، از منظر اخلاق در پژوهش خود را در برابر همگان پاسخگو بدانند و بایستی در جهت گسترش اصول علمی حاکم بر فرآیند پژوهش کوشا باشند (3).
در آینده مطالب بیشتری در مورد این موضوع، یعنی اخلاق در پژوهش، خواهیم نوشت؛ ما را دنبال کنید.
منابع:
1) خاکی صدیق، علی. (۱۳۸۹). مقدمه ای بر اخلاق پژوهشی و اخلاق مهندسی. تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی.
2) سجادی، سیدمهدی؛ عبدالله یار علی. (۱۳۸۷). تبین ابعاد اخلاقی پژوهش های تربیتی، آموزشی و پژوهشی. فصلنامه علمی-پژوهشی. روش شناسی علوم انسانی
3) مهارتی، یعقوب؛ برومند، الهام؛ لقمانی، هدیه. (۱۳۹۲). اخلاق در فرآیند پژوهش علمی. گروه مدیریت، دانشگاه علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد.
این مطلب توسط تیم تولید محتوای سایت http://marinebiology.blog.ir منتشر شده است. هرگونه استفاده از مطالب سایت http://marinebiology.blog.ir بدون کسب اجازه و اطلاع مدیریت سایت مجاز نیست.
