چالش اشتغال برای دانشجویان و دانش آموختگان زیست شناسی دریا
زیست‌شناسی از رشته‌های علمی برتر در سطح جهان است و به‌طور طبیعی مشاغل مرتبط با علوم زیستی جایگاه ویژه‌ای در بسیاری از کشورهای جهان دارند. این ادعا به‌سادگی و با اندکی جستجو در دنیای اینترنت قابل درک است. با این وجود، متاسفانه در کشور ایران، به‌طور کلی بازار کار رشته‌ها و گرایش‌های علوم پایه و به‌طور خاص علوم زیستی به جایگاه شایسته‌ای دست نیافته است. شاید کمتر کسی را بتوان یافت که اگر از وی پرسیده شود که چه شغلی دارد؛ در پاسخ بگوید من زیست‌شناس هستم. یا به‌عنوان مثال بگوید من اکولوژیست هستم. در واقع دانش‌آموختگان گرایش‌های مختلف رشته زیست‌شناسی معمولا تحت عنوان‌های دیگری در مشاغل مرتبط و غیرمرتبط با رشته خود به اشتغال می‌پردازند. ماهیت رشته زیست‌شناسی که بیشتر جنبه نظری دارد نیز بر مساله اشتغال دانش‌آموختگان این رشته اثرگذار بوده است.
برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های جذب دانشجو طی سالیان متمادی طوری بوده است که در علومی مانند زیست‌شناسی که از علوم نظری هستند و بیشتر جنبه تحقیقاتی دارند، تعداد پرشماری دانشجو هر سال پذیرفته می‌شوند و بعد از چند سال تحصیل به جمعیت جویای کار (که البته شاید دیگر دانشجو نباشند) ملحق می‌شوند و در صورت یافتن موقعیت شغلی پس از مدت‌ها جست‌وجو به احتمال زیاد وارد شغلی می‌شوند که ممکن است ارتباط بسیار اندکی با رشته تخصصی‌شان داشته باشد.
یک زیست‌شناس با دارابودن دانش و تخصص کافی توانایی اشتغال در زمینه‌های زیر را دارد:
- پژوهشگر علوم زیستی
مطلب رزومه خوب برای دانشجویان و دانش آموختگان بیولوژی دریا را برای بهبود رزومه خود بخوانید.
در کل پژوهش در علوم زیستی پرهزینه است. شرکت‌های خصوصی نیز در تحقیقات در جستجوی مزیت‌های اقتصادی هستند و از جنبه‌های کاربردی این علوم برای دستیابی به اهداف خود استفاده می‌کنند. در این اوضاع و شرایط، کمتر کسی حاضر است با صرف سرمایه شخصی به امر پژوهش در علوم زیستی در جنبه‌های محض یا غیرکاربردی مبادرت ورزد. این در حالی است که بخش عمده‌ای از زمان تحصیل دانشجویان صرف آموختن مفاهیم نظری و محض می‌شود که کاربردی در صنعت و بازار کار ندارد. یک دانش‌آموخته برای اشتغال به‌عنوان پژوهشگر علوم زیستی نیاز به برخورداری از دانش و مهارت کافی دارد. متاسفانه بخش عمده‌ای از دانش‌آموختگان فاقد مهارت‌های مطلوب بازار کار هستند.
در وضعیت فعلی تعجب‌آور نیست که حتی اگر (فرض کنیم) به تعداد تمام دانش‌آموختگان این رشته و حتی سایر رشته‌ها فرصت شغلی داشته باشیم، بخش اعظم آن دانش‌آموختگان قادر به برآورده‌کردن حداقل انتظارات کارفرمای خود نیز نخواهند بود.
سایر زمینه‌هایی که یک دانش‌آموخته علوم زیستی قادر به فعالیت در آن است عبارت هستند از:
- تدریس
تدریس چه در دانشگاه به‌عنوان عضو هیئت علمی و چه در مدارس به عنوان معلم، شغلی است که در هر رشته‌ای بخشی از دانش‌آموختگان را جذب خود می‌کند.
- تولید ترکیبات موثره دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی
کار با جانداران از باکتری‌ها گرفته تا گیاهان و جانوران، فرصت آشنایی و تحقیق روی ترکیبات زیستی تولید شده توسط این جانداران را فراهم می‌آورد. این تحقیقات می توانند منجر به تولید محصولی شوند که ارزش تجاری نیز داشته باشد. پژوهش روی یک ماده ارزشمند از نظر اقتصادی برای راه‌اندازی کسب‌وکار در این زمینه لازم هست اما کافی نیست. اگر در تحقیقات علمی خود به نتایج مطلوبی در آزمایشگاه رسیده‌اید، تازه یک قدم از یک مسیر طولانی را طی کرده‌اید. یافته‌های شما بایستی در مقیاس بزرگ و صنعتی نیز معتبر باشند تا بتوانید یک کسب‌وکار راه بیندازید یا بتوانید سرمایه‌گذاران را برای ورود به یک کسب‌وکار متقاعد کنید. راه‌اندازی چنین کسب‌وکارهایی مستلزم انواع دانش‌های علمی، مهندسی، مالی و مدیریتی و غیره است. در واقع یک کار تیمی است. کار تیمی در رشته زیست‌شناسی دریا برای دانشجویان و دانش‌اموختگان به‌منظور فعالیت در چنین کسب‌وکارهایی امری بسیار ضروری است.
- نشر علمی
نشر دانش جزء جدایی‌ناپذیر از فرآیند پژوهش است. بسیاری از پژوهش‌ها در نهایت به نشر گزارش‌ها، مقالات و کتابهای علمی منتهی می‌شوند. مناسب‌ترین افراد برای اشتغال در نشر دانش برای هر رشته و گرایشی دانش‌آموختگان مستعد و توانمند همان رشته‌ها هستند.
- خدمات آزمایشگاهی
مانند بسیاری از رشته‌ها که جنبه آزمایشگاهی دارند، در رشته زیست‌شناسی دریا نیز می‌توان برخی خدمات آزمایشگاهی را به محققان و مراکز علمی یا دانشگاه‌ها ارائه داد.
دانش آموختگان زیست‌شناسی در کشور ایران با توجه به گرایش تخصصی، و همچنین مقطع تحصیلی در حال حاضر مشاغل مختلفی دارا هستند که عبارتند از:
- استادان یا اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به صورت رسمی، قراردادی و یا حق‌التدریس
- معلم یا آموزگار در سیستم آموزش و پرورش به اشکال مختلف رسمی، قراردادی و یا حق‌التدریس
- محقق و یا کارشناس پژوهشی در مراکز علمی و تحقیقاتی، معاونت‌ها و ادارات مرتبط با پژوهش در سازمان‌های دولتی و غیره
- مربی و کارشناس آزمایشگاه‌های مراکز آموزشی
- کارشناس و تکنیسین آزمایشگاه‌های تشخیص طبی
- کارشناس و تکنیسین در موسسات و شرکت‌های تولید محصولات دانش‌بنیان (مانند داروها، مکمل‌های غذایی، مواد آرایشی بهداشتی)
- افراد فعال در زمینه اکوتوریسم یا گردشگری طبیعت
- مشاغل متفرقه (موسسات غیردولتی، مردم نهاد، خبرنگاران و تحریریه مجلات علمی مرتبط با علوم زیستی و پزشکی و محیط‌زیست و غیره)
علاوه بر این مشاغل، موارد دیگری نیز وجود دارند که عمدتا از دانشجویان و بعضا فارغ التحصیلان رشته زیست‌شناسی بهره می‌گیرند که با توجه به ماهیت غیررسمی آنها به طور جداگانه معرفی می‌شوند:
- بازاریاب، کارشناس فروش و ویزیتور داروها، مواد آرایشی بهداشتی و لوازم و تجهیزات پزشکی، آزمایشگاه‌های تشخیص طبی و تحقیقاتی
- مشاور کنکور، پشتیبان آموزشی، مترجم متون تخصصی و غیره.
به زمینه‌های شغلی فوق می‌توان مشاغل مدیریتی، بازرگانی و اداری در بخش دولتی و خصوصی را نیز افزود که البته ماهیتی متفاوت با موارد قبلی دارند. به عنوان مثال یک دانش‌آموخته زیست‌شناسی در گرایش فیزیولوژی که در زمینه واردات آنزیم‌ها و داروهای آزمایشگاهی فعالیت می‌کند. یا دانش آموخته‌ای که صاحب امتیاز یک مجله علمی است یا مدیریت یک سایت خدمات‌دهنده را بر عهده دارد.
روی هم رفته به دلیل فراوانی بسیار بالای دانش‌آموختگان از یک سو و کمبود ظرفیت اشتغال در این حوزه علمی در کشور، دانش‌آموختگان زیست‌شناس همواره با چالش اشتغال دست و پنجه نرم می‌کنند. در این بین شاید وضعیت اشتغال برای دانش‌آموختگان زیست‌شناسی دریا بیش از همه چالش‌برانگیز باشد.
این مطلب بدون این که به دنبال ایجاد امید واهی برای دانشجویان و دانش‌آموختگان این رشته‌ها باشد، برخی دانسته‌ها را که شانس موفقیت شغلی و تحصیلی آنها را افزایش می‌دهد مطرح کرده است.
به‌جرات می‌توان گفت که رشته زیست‌شناسی یا بیولوژی گسترده‌ترین علم فعلی در سطح جهان است و زمینه‌های تخصصی میان‌رشته‌ای بسیاری از بیوتکنولوژی گرفته تا زیست‌شناسی دریا در این حوزه علمی شکل گرفته‌اند.
این مطلب توسط تیم تولید محتوای سایت http://marinebiology.blog.ir منتشر شده است. هرگونه استفاده از مطالب سایت زیست‌شناسی دریا بدون کسب اجازه و اطلاع مدیریت سایت مجاز نیست.
یاسی
